Bir çocuğun beslenmesinin, büyümesinin izlenmesi, aşılarının takip edilmesi, hastalıklarının tedavi edilmesi yanında gelişiminin takip edilmesi de büyük önem taşır. Beyin gelişimi hayatın ilk yıllarında çok hızlı olmaktadır ve buna bağlı öğrenme de bu yıllarda en üst düzeydedir. Çocuğun gelişiminin izlenmesi, desteklenmesi gereken alanlar varlığında erkenden fark edilerek bunların desteklenmesi çocukların hayatlarında çok önemli olumlu değişikliklere imkan tanımaktadır.
Her çocuğun gelişim özelliği birbirinden bir miktar farklı olabilir. Burada verilen bilgiler, çoğunluğu yansıtmaktadır. Bu bilgiler genel fikir vermek amaçlı olup tanı koyucu değildir. Her çocuk özel olarak çocuk doktoru tarafından değerlendirilmelidir.
Bir çocuk kendi yaş grubundan daha ileri yaşın işlevlerini yapıyor olabilir. Ancak yaşına uygun olanları yapamıyorsa mutlaka bir çocuk doktoru tarafından değerlendirilmeli ve gereklilik halinde uygun bölümlere yönlendirilmelidir.
Beyin gelişimi yapısal, kalıtsal özelliklere ve ayrıca çevresel etkenlere, çocuğun yaptığı etkinliklere bağlıdır. Beyinde işletilen, kullanılan hücreler ve bağlantılar kuvvetlenirken kullanılmayanlar da küçülür, hatta yok olurlar. Bu nedenle bebekler ve küçük çocuklarla ilgilenen her kişi onların beyninin gelişiminde önemli rol oynar.
YAŞA GÖRE ÇOCUK GELİŞİMİ
0-1 Ay:
Yüzüstü yatırıldığında başını yana doğru çevirerek yanağını yatağına dayayabilir.
Avucunun içine parmağınızı koyduğunuzda onu eli ile kavrar.
Yanağına dokunulduğunda başını o tarafa çevirir ve emmek için arayıcı hareketler yapar.
Parlak ışık gelince gözünü kırpıştırır.
Onunla konuşursanız yüzünü size doğru çevirir.
Kucağınızda olmak, sesinizi duymak ona güven verir.
Göz kasları gelişmeye başlar, 20 cm’e kadar net bir şekilde görebilir.
Kişiliği gelişmeye başlar. Bu günlerdeki davranışları size bebeğinizin karakterine dair ipucu verebilir.
1 aylık bebek, anne sesini ayırt edebilir. Ay sonuna doğru ise yetişkin seslerine yavaş yavaş tepki vermeye başlar.
Beslenme şeması gittikçe daha düzenli olmaya başlar.
2.Ay:
Yüzüstü yatarken başını 1-2 santimetre kaldırabilir.
Yüzünüze bakar. Ona bakarken başınızı küçük hareketlerle sağa-sola oynattığınızda sizi izler.
Ani seslerle irkilir.
Sırtüstü yatarken yaklaşık 50 cm yükseğinde sallayacağınız renkli bir nesnesyi sağa sola salladığınızda izleyebilir. Yukarı-aşağı salladığınızda aynı şekilde izleyemez.
Sırtüstü yatarken ellerinden tutup kaldırmaya çalıştığınızda baş kontrolünü tam yapamayıp arkaya doğru düşürebilir.
Elini ağzına götürmeye başlayabilir
Mutluluk ya da kızgınlık gibi duygularını ifade etme biçimi zenginleşir.
2 aylık bebek annesini ve babasını tanır, bilinçli bir şekilde gülümseyebilir. Kucağınıza almanız ya da seslenmeniz onu sakinleştirir.
Uyku saatleri düzene girmeye başlar.
Güler, sevinçten çığlık atabilir.
Yattığı yerde kafasını kaldırma yetisine sahip olur.
Eliyle cisimleri kavramaya başlar.
3.Ay:
Yüzüstü yatırılınca başını kaldırıp 1 dakika kadar yukarıda tutabilir.
Anne ve baba gibi yakın kişilerin sesini diğer yabancılardan ayırdeder.
Siz konusunca size gülerek tepki gösterir.
Ellerini incelemeye başlar.
Kol ve bacak hareketlerinde artış görülür.
Agu gibi sesler çıkarır.
Kırmızı bir nesneyi sağa sola hareket ettirdiğinizde izler.
Hayata daha çok alışır ve daha az ağlamaya başlar.
3 aylık bebek, insanları birbirinden ayırma yeteneğine sahip olur.
3 aylık bebek, gelişimi doğrultusunda beğenmediği ya da sevdiği şeylere mimik ile karşılık verebilir.
Başını ve bedenini daha iyi kontrol eder.
Hareketleri daha da gelişir. Cisimleri ağzına götürmeye başlar. Ellerini kullanmayı öğrenir, bir şeylere uzanır.
Onunla konuşanlara farklı sesler çıkartarak yanıt verebilir.
Nesneleri tüm ayrıntılarıyla görebilir.
Uyku ve beslenme düzeni gelişir.
4.Ay:
Yüzüstü yatınca başını kaldırıp etrafına bakabilir.
Sık sık aa-uu gibi sesler çıkarır.
Renkleri ve uzağı görebilir. Farklı uzaklıklara odaklanabilir ve bütün renkleri görür.
Gece uykuları bir miktar düzene girebilir.
Nesnelere uzanmaya başlar.
Duyma yeteneği gelişir. Aileden birinin sesini duyduğunda kendini güvende hissedip sakinleşebilir. Kendi çıkardığı sesleri de bu ay dinlemeye başlar.
Yabancıları ayırabilir, yeni yüzlere dikkatlice bakabilir.
Cisimleri daha iyi kavrar, elleri arasında cismin konumunu değiştirebilir.
5.Ay:
Yüzüstü yatarken başını kaldırıp dik tutabilir.
Sırtüstü yattığında ayaklarını yakalayıp ağzına götürebilir.
Bir elinde tuttuğu nesneyi diğer eline geçirebilir.
Dönmeye başlayabilir.
Sesli bir şekilde gülebilir karşısındaki kişinin de katılması ile bu gülüşü daha da arttırır.
Daha yavaş kilo almaya başlar.
6.Ay:
Destekli bir şekilde oturabilir.
Nesnelere uzanır.
Ses çıkaran bir oyuncağı salladığınızda sesine döner.
Yüzüstü yatınca kolları yardımı ile baş ve omuzlarını, gövdesinin üst kısmını yataktan kaldırabilir.
Anne-babası uzaklaşınca ağlayabilir.
Eline aldığı her şeyi ağzına götürür.
El becerileri gelişir.
6 aylık bebek gelişimi sırasında neden-sonuç ilişkisi kurmaya ve bu doğrultuda davranmaya başlar.
Henüz konuşamasa bile, anne ve hayır gibi sözcükleri algılayabilir.
6 aylık bebek bulunduğu yerden kalkmak istediğini belli eden hareketler yapabilir.
Mutluluk, sevgi, korku, sabırsızlık, heyecan gibi hissettiği duygular artar ve kendini mimikleriyle, vücut diliyle ya da çıkardığı seslerle ifade eder.
Aynada kendini tanımaya başladığını ifade eden sesler çıkarabilir.
7.ay:
Yüzüstü yatıştan sırt üstüne veya tersine dönebilir.
Desteksiz oturmaya başlayabilir. 7 aylık bebek gelişimi sırasında dengede kurma yeteneği olgunlaşır.
Çığlık benzeri yüksek sesler çıkarır.
Önüne konan ya da uzatılan oyuncakları alır; kendisi de uzanabilir.
Elindeki nesneleri vurarak ses çıkartmaya çalışır.
Küçük cisimleri avuçlayarak almaya çalışır.
Görüş alanından çıkan nesneleri, kaybolduğu noktada aramaya başlar.
Çok meraklı ve maceracı olur ama korku bu duygularını dengeler.
7 aylık bebek kollarından destek alarak hareket etmeye, yerde sürünmeye başlayabilir.
Bütün elini kullanmak yerine parmaklarını kullanmayı öğrenir.
Doyduğunda beslenmeyi reddedebilir.
Konuşamasa da cisimlerin isimlerini öğrenmeye ve cismin ismini duyduğunda ona bakmaya başlar.
8.ay:
Yardımsız en az 5-10 saniye oturabilir.
Bir elinden diğerine nesneleri aktarabilir.
Tutunarak ayakta durmaya başlayabilir.
İsmi ile seslenildiğinde dönüp bakar.
Hece benzeri sesler çıkarır.
Biraz uzaktaki nesneleri uzanarak almaya çalışır.
Gördüğü her şeyi merak eder ve inceler. Hatta çiğner, vurur, fırlatır ya da döker.
Alçak mobilyalara, merdivenlere ve açabildiği çekmecelere tırmanmaya çalışmayı sever.
Kişiliği gelişmeye başlar. Ne istediğini iyi bilir ve engellere sinirlenir. Oyuncağı elinden alındığında itiraz edebilir.
Sevdiği yiyecekleri seçmeye ve yemek yeme stilini oluşturmaya başlar.
Cisimleri yerinden oynatabilir, yere düşen cisimleri sizin yardımınıza ihtiyaç duymadan kaldırabilir.
8 aylık bebek gelişimi sırasında bebeğiniz sizi taklit ederek, nasıl davranacağını öğrenmeye başlar. Konuşmanızı olmasa da mimiklerinizle konuşmanızı taklit eder. Bütün hareketlerinizi izler ve yeri geldikçe tekrarlar.
9.ay:
Heceleri birleştirir: “bababa-dedede” gibi.
Bastırdığınızda bacaklarına ağırlığını verir.
İki eline birer oyuncak alıp tutabilir.
Parmağınızla gösterdiğiniz yere bakabilir.
Yürümek ister ama tek başına yapamaz. Bu yüzden sizden destek ister.
Mobilyalara tutunarak dolaşabilir.
Seslerin geldiği yere doğru yönelebilir.
9 aylık bebek, jest ve mimiklerini aktif bir şekilde kullanmaya başlar.
9 aylık bebek gelişimi süresinde her şeyi keşfetmek ister. Bu nedenle evdeki elektrik prizlerini kapalı tutmalı, deterjan, çamaşır suyu veya ilaç gibi tehlikeli maddeleri bebeğinizin ulaşamayacağı yerlerde saklamalısınız.
10.ay:
Yatıyorken oturur duruma geçebilir.
Yabancılardan korkar: anne veya babasına tutunmaya çalışabilir.
Gece uyanıp anne veya babasını isteyebilir.
Bay bay yapma ve alkışlama gibi oyunlar oynar.
Yardımınızla yürümek için adımlar atmaya başlar.
İlginizi çekmek için ses çıkarabilir ve onunla oynamanızı bekler.
Sallanarak veya mırıldanarak müziğe tepki verir, eşlik edebilir.
Eşyaya tutunarak ya da kendi başına ayakta durabilir. Bazı bebekler bu yaşta emekler, hatta yürüyebilirler. Ancak bu ayda bunların hepsini yapmaması da normaldir.
11.ay
Topu karşılıklı yuvarlayarak oynayabilir.
İsteklerini işaretle veya sesle ağlamadan belirtebilir. İşaret parmağı ile gösterebilir.
Bazı resimleri, eşyaları tanır.
Etrafı incelemeye meraklıdır.
Müzik duyunca dans benzeri hareketler ile eşlik eder.
Cisimleri bilerek yere atar ve alınmasını bekler.
Kendi kendine kaşığı ağzına götürebilir.
11 aylık bebek, ayakkabı ve çorabını kendisi çıkartabilir.
Bazı nesneler ve semboller arasında bağlantı kurar.
12.ay:
Bilinçli olarak baba gibi bir kelime söyleyebilir.
İki oyuncağı birbirine vurarak oynayabilir. Yardımsız ayakta durabilir.
Tutunarak ayağa kalkabilir.
Bazı bebekler bu yaşta yürüyebilirler.
Onayınızı yalnızca işaretle değil sözlü olarak da anlayabilir.
Bardaktan su içebilir.
Size ve tanıdıklarına ilgi gösterir.
Uyumamak için direnir.
Ruh hali sürekli değişir.
Sizden ayrılırsa çok tepki gösterebilir.
Espri anlayışı gelişir.
Telefon, araba gibi oyuncakları kullanmayı öğrenir.
Kendisine söylenen pek çok şeyi anlar.
Olayları daha uzun süre hatırlar.
13-18 ay:
En az bir kelimeyi bilinçli söyler (babasına baba demek gibi).
Sağ ve sol elini eşit derecede kullanır. Henüz sağ ve sol el kullanım tercihi yoktur.
Bebekler çoğunlukla bu aylara kadar yürürler. Yürümeseler bile 10 saniye kadar yardımsız ayakta durabilirler.
Yaklaşık on kelimesi vardır.
Emekleyerek merdiven çıkabilir.
Bir nesneyi eğilip yerden alıp doğrulabilir.
İki küple kule yapabilir.
Bardağı tutup su içebilir.
Günlük kullanılan nesnelerin işlevlerini bilmeye başlar. Şapka, çorap gibi.
18-24 ay:
Koşabilir. Topa ayağı ile vurabilir
Ev işi gibi etkinlikleri taklit eder.
Getirme götürme gibi işlere yardım edebilir.
Kaşık çatal kullanarak yiyebilir.
Merdiven çıkar.
Kalem kağıt alınca karalama yapar.
Sizin sözlerinize, isteklerinize “hayır” demeye başlayabilir.
Öfke nöbetlerine kapılabilir.
İki kelimeyi yan yana getirerek kullanabilir: örneğin “Baba gel” diyebilir.
Bu dönemde tuvaletini bazen öncesinde bazen de yaptıktan sonra haber verebilir.
ÜÇÜNCÜ YAŞ:
Üç tekerlekli bisiklete binmeye başlar.
Bazı giysilerini kendisi çıkarabilir.
Tek ayak üzerinde kısa süreli durabilir
Her adımda bir basamak olmak üzere merdiven çıkabilir.
Üç-dört kelimeli cümle kurar.
Çok sayıda soru sormaya başlar.
Şarkı söyleyebilir.
Bildiği nesnelerin resimlerini tanır, adını söyleyebilir.
Bazı harfleri ve sözcükleri tam söyleyememesi, telaffuz kusurları olması normaldir.
Diğer çocuklarla beraber oynar, ama karşılıklı değil, yan yana oynama şeklindedir.
